Støðan á arbeiðsmarknaðinum framvegis vánalig

Arbeiðsloysi minkar! Hagstovan hevur í dag kunngjørt, at arbeiðsloysi er tað minsta í trý ár.

Hetta er at fegnast um. Men áðrenn vit jubla, eiga vit nokk at hyggja nærri eftir støðuni á arbeiðsmarknaðinum. Vit vita, tað sigur Hagstovan eisini, at fólkatalið minkar. Aðrar orsøkir kunnu eisini gera, at arbeiðsloysisprocentið er eitt sindur misvísandi fyri gongdina á arbeiðsmarknaðinum.

Tá Kaj setti tingini uppá pláss

Tórbjørn Jacobsen hevur lagt útskrift frá parti av triðju viðgerð í Løgtinginum av málunum um avtøku av Landsbanka Føroya á facebook. Eg haldi tað skal eisini leggjast út her. Fýra mál vóru viðgjørd undir einum:

• 24/2012 Uppskot til løgtingslóg um broyting í løgtingslóg um Búskaparráð
• 37/2012 Uppskot til løgtingslóg um landsins gjaldføris- og skuldarfyrisiting
• 39/2012 Uppskot til løgtingslóg um broyting í løgtingslóg um Arbeiðsmarknaðareftirlønargrunn
• 40/2012 Uppskot til løgtingslóg um at seta úr gildi løgtingslóg um Landsbanka Føroya

Restin av hesum teksti er kopierað frá Tórbjørn Jacobsen. Leinkjur til ljóðfílur havi eg tó lagt aftrat.

Gylfason um íslendska miraklið

Thorvaldur Gylfason, sum føroyingar kanska kenna frá ráðstevnuni Fólksins ogn ella í Norðurlandahúsinum í mars í ár, hevur skrivað grein um leiðina hjá Íslandi úr kreppuni (pdf). Greinin, ið er útgivin av Legatum Institute, er á enskum, men skjótt lisin. Greinin viðger makrobúskaparpolitikkin hjá Íslandi, síðani kreppan rakti, hvat man gjørdi við bankarnar, hjálp man fekk uttaneftir (bæði lán og ráðgeving), brotsverk sum fóru fram í vinnulívi og fyrisiting, rættarliga eftirspælið. Greinin endar optimistiskt við:

Financial crises never wipe countries out—firms, yes, people, sometimes, but not nations. For nations always come back, even after they default. (Which, by the way, Iceland did not do: While the government refused to cover the debts run up by the private banks, it continued to service Iceland’s sovereign debt.)

Eftirbýttir á Norðlýsinum

Tað er lætt at vera eftirklókur. Men summi megna ikki ein gang at vera klók aftaná.

Norðlýsið hevur fyri skjótt tveimum árum síðani skrivað grein, har tey halda, at búskaparfrøðingar og búskaparstovnar seinnu árini hava ikki í nóg stóran mun ávarað politisku skipanina og Føroya fólk, og eru komin við fleiri margháttligum útmeldingum. Saman við Magna Laksafoss eftirmeta tey búskaparráðgevingina.

Búskaparligi veruleikin er politisk fantasi

Í gjár kom skriv frá løgmanni, at tað gongur framá við búskapium, og byrjar hann soleiðis:

Fíggjarkreppan broytti við eitt okkara búskaparligan veruleika.

Í 2009 var hallið á fíggjarlógini upp móti 700 mió. kr., men í uppskotinum til fíggjarlóg fyri 2013 er hallið komið niður á góðar 240 mió. kr.

Tríggjar viðmerkingar til avtøku av Landsbankanum

Tríggjar viðmerkingar frá facebook:

Hannis Egholm:

Vandamesti fíggindin hjá hesum trællunum eru júst upplýst, vælútbúgvin og vitandi fólk. Tað er tann einfalda og óhugnaliga orsøkin! Teir/tey vilja hava frið!

Føroyar behøvast ikki hava Landsbankan

Týdningurin av sjálvstøðugum Landsbanka í verandi líki er yvirvurderaður. Men nakrar funktiónir eru neyðugar fyri føroyska samfelagið.

Man kann saktans tala skilagott fyri samanlegging av almennum stovnum, eisini har Landsbankin er ein. Men uppskotið hjá fíggjarmálaráðharranum er als ikki nóg gott. Heldur ikki við teimum ískoytum og broytingum (og broyttu grundgevingum), sum eru komnar aftaná framløguna og síðani øll hoyringssvar mæla frá. Tað er stórur vandi fyri, at hetta endar sum við eini aðrari samanlegging hjá fíggjarmálaráðharranum, SamVit, har byrjast mátti heilt forfrá við Ferðaráðnum, nøkur fá ár seinni, tá fólkið var rýmt og nógv vitan horvin. Kringvarpið sum ófyrireikað samanlegging av Útvarpinum og Sjónvarpinum er eisini dømi um at fyrireiking er neyðug fyri væleydnaðari bygnaðarbroyting.

Veit tú hvar fjórða statsvaldið er?

Dagur og vika-redaktión sendi út tíðindaskriv tíðliga í morgun:

Eftir stóru succesina við Saltangará í gjárkvøldið, hevur Dagur og vika í kvøld enn eitt innslag í nýggju røðini "Veit tú hvar tað er?"

Í kvøld verður tað Landsbankin - og broytir røðin navn til "Hvar bleiv hann av?"

Í næstu viku kemur "Hvar fór samhaldsfesti?" og "Hvør stjól fólksins ogn?"

Nú Dimma stríðist fyri at sleppa at blíva givin út...

Nú Kringvarpið, sum skal vera óheft av privatum kapitaláhugamálum, er undir trýsti, og vit eisini lesa í bløðunum, at stórkapitalurin er úti eftir Dimmalætting, er kanska vert at minna á, hvat hendi í Íslandi.

Baldur Arnarson, blaðmaður á islendska Morgunblaðið, skrivar grein, sum Emil L. Jacobsen hevur týtt til føroyskt og sum er í Dimmalætting 14. apríl 2010 undir yvirskriftini: Kúgaði sannleikin.

Í greinini greiður Baldur frá, við støði í frágreiðing hjá serligu kanningarnevndini hjá Altinginum, hvussu bankarnir hóttu bløð, sum skrivaðu kritiskt um bankarnar. Greinin var forsíðu-søga í Dimmu henda dagin:

Forsíða á Dimma 14. apríl 2010

Her eru nøkur brot, sum er verd at hava í huga tá vit eygleiða gongdina í Føroyum:

Spurdi nakar, hví eru fólk bangin?

Embætisfólkini arbeiða eftir tænastuboðum. Listafólkini eru skerd. Kringvarpið er hótt. Landsbankin er niðurlagdur.

Um man minnist byrjanina hjá samgonguni, so er talan bara um tann politikk í sama dur, sum tey hóttu við beinanvegin. Longu 4. januar í ár skrivaði eg um Sjey vikur við ABDH: Makt elvir til avmakt:

• 14. nov 2011: Samgongan hevur biðið fakfeløgini tiga,
• 26. nov 2011: Fólkaflokkurin hevur koyrt fjølmiðlarnir á dyr,
• 30. nov 2011: Tingmaður hóttir aðalstjóra,
• 30. nov 2011: Løgmaður hevur hótt við 300 almennum uppsøgnum,
•   8. dec 2011: Embætisfólk fáa tænastuboð,
• 23. dec 2011: Løgmaður hartar fakfeløg og politisk ungmannafeløg
• 25. dec 2011: Løgmaður skjýtir við skørpum

Ræðist Kringvarpið samgonguna?

Fíggjarnevndin hevur skrivað álit um fíggjarlógina. Andstøðan hevur gjørt eitt broytingaruppskot, sum gevur vøkstur og nýggjar inntøkur, men hesum trýr Kringvarpið ikki ordiliga uppá:

Javnaðarflokkurin og Tjóðveldi siga seg kunna fáa hallið niður í 153 mió. kr. næsta ár.

Tað er gott við eini kritiskari pressu.

Samgongan hevur eftir fíggjarnevndarviðgerðina eitt fíggjarlógaruppskot, sum hevur eitt sindur størri hall:

Hallið á fíggjarlógini verður 242 mió. kr.

Her er eingin slingur í valsinum. Samgongan og Bárður siga tað, so verður tað borið víðari av Kringvarpinum.

Italskir tilstandir í ABDH

Síðstu vikuna er italska statsobligatiónsrentan hækkað. Og orsøkin er, at Berlusconi hevur avgjørt at stilla upp aftur. Samstundis sum italska obligatiónsrentan hækkar, lækkar tann týska, so tað vit rópa italska rentu-gloppið er vaksið uppaftur meira. Rentu-gloppið, t.e. meir-rentan italska stjórnin noyðist rinda, er kostnaðurin av, at teirra kredittvirði er verri enn týska. (Sjálvt Spania hevur fingið trupulleikar av, at Berlusconi ætlar gera comeback.)

Konjunktursveiggj og fíggjarpolitikkur

Nýtt arbeiðsrit frá IMF, Fiscal Multipliers and the State of the Economy, staðfestir, hvussu man skal føra konjunkturútjavnandi politikk:

Government spending shocks have a larger effect on output when the output gap is negative

og:

quite a consistent result across countries is that first year revenue multipliers are small. (s. 13)

Hvat skulu vit við fakfólki?

Í sambandi við kjak á facebook um avtøkuna av Landsbankanum, skrivar Bill Justinussen:

Hetta málið - eins og mong onnur í politikki - er eitt av teimum, har ein sum politikkari ikki er 100% vísur í, hvør rættasta avgerðin er. Men niðurstøðan bleiv so tann, at Landsbankin verður søga frá 1. apríl 2013 at rokna.

Politikkurin ávirkar búskapin, ikki snakk

Á fíggjarmarknaðinum uppføra fólk seg til tíðir sum hysteriskar kellingar, sum Lykketoft segði. Men tað gera fólk ikki við sínum privatbúskapi. Psykologi og álit hevur nógv at siga fyri búskapin, men hvørki samgonga ella andstøða kunnu ræða fólk við at snakka. Ella rópa.

Tað er politikkurin hjá samgonguni sum er orsøk til, at búskapurin koyrir í tómgongd.

Ójavnt er býtt - ójavnt skal býtast

Løgtingið hevur í dag við aðru viðgerð samtykt uppskotið hjá Karsten Hansen um broyting í heilsutrygdargjaldinum. Tað inniber, at láginntøkur skulu rinda minni enn frammanundan og háinntøkur meira enn frammanundan.

Andstøðan hevði annars eitt broytingaruppskot. Sambært uppskotinum hjá andstøðuni skuldu eitt hámark setast á heilsutrygdargjaldið. Hetta hevði við sær, at tey ríkastu skuldu sleppa bíligari. Tey sum forvinna 100 000 kr um mánaðin, t.e. 1.2 miljónir um árið, skuldu, um andstøðan fekk sín vilja, einans rinda 3180 kr árliga í Heilsutrygdargjaldi, í staðin fyri 8520 kr, sum samgongan mælir til.

Upphøggingarstuðul er ikki nøkur loysn

Fiskivinnan hevur havt Fiskivinnuting, sum bankarnir sponsoreraðu, og sambært fundarfrásøgn hevur Gordon Rajani, sum er ráðgevi í Vinnuhúsinum, har hann samskipar uppgávur fyri felagið peningastovnar, mælt til upphøggingarstuðul:

Vit kundu fingið inspiratión frá bankapakkunum, har øll skip gjalda í ein grunn. Gjaldførið í grunninum kundi verið nýtt til at tryggja kreditorar í eini konkursstøðu. Harvið vildi exit úr vinnuni verið snikkaleysari.

Endurskoðan av fiskivinnulóggávuni (8)

Fiskimálaráðið hevur lagt fram frágreiðing "FISKIVINNULÓGGÁVAN - endurskoðan og nýskipanir" (beinleiðis link)

Har stendur um marknaðarligar skipanir fyri býti:

Tá talan er um nýggjan fiskiskap, har eingin kann vísa á meira søguligan rætt enn onnur, kann vera hóskandi at brúka marknaðarligar skipanir fyri útluting og býti. Slíkar skipanir eru vanliga uppboðssøla ella alment útboð.

Endurskoðan av fiskivinnulóggávuni (7)

Fiskimálaráðið hevur lagt fram frágreiðing "FISKIVINNULÓGGÁVAN - endurskoðan og nýskipanir" (beinleiðis link)

Har stendur um eitt íslendskt mál, sum var fyri mannarættindanevndina hjá ST:

Íslendska málið varð tikið upp av tveimum fiskimonnum, sum høvdu keypt sær bát, men sum ikki fingu lut í kvotum av fiskastovnum, har fiskiskapurin varð skipaður við handilskvotum, uttan so at teir keyptu sær kvotur frá øðrum

(...) Teir báðir íslendingarnir hildu, at hetta var í stríð við líkaregluna í grein 26 í ST-sáttmálanum um borgarlig og politisk rættindi.  Teir løgdu málið fyri mannarættindanevndina hjá ST, har ein meiriluti upp á 12 av 18 limum gav teimum viðhald.

Endurskoðan av fiskivinnulóggávuni (6)

Fiskimálaráðið hevur lagt fram frágreiðing "FISKIVINNULÓGGÁVAN - endurskoðan og nýskipanir" (beinleiðis link)

Har stendur um bólkingina av fiskiflotanum:

Bólkingin av fiskiflotanum kann brúkast til at skilmarka marknaðir fyri fiskirættindum. (s. 4)

Vinnupolitikkur for dummies

Løgtingið viðger broytingar í treytunum fyri alivinnuna og hvør kann vera partur av alivinnuni.

Fá ár síðani man gjørdi broytingar seinast. Ad hoc broytingar so hvørt sum okkurt hendir, sum ikki er dámt. Oftast er tað tó forútsigiligar hendingar.

Útlendingar hava gjørt íløgur, tá tað var lagaligt fyri útlendingar. Nú strammar man treytirnar. Tvs. útlendingar keypa undir einum liberalum regime, har prísurin harvið er relativt hægri, men tvingast at selja, meðan prísurin er relativt lægri.

Av røttum skuldi landið givið hesum útlendsku íleggjarum endurgjald. (Ikki tí eg haldi tað er rætt, men fyri at undirstrika, hvussu ófantaligt, politiska skipanin arbeiðir.)

Endurskoðan av fiskivinnulóggávuni (5)

Í sambandi við at Fiskimálaráðið hevur lagt fram frágreiðing "FISKIVINNULÓGGÁVAN - endurskoðan og nýskipanir" (beinleiðis link), var Jacob Vestergaard, landsstýrismaður í fiskivinnumálum gestur í sjónvarpsstovuni í Degi og viku í kvøld til samrøðu aftaná eitt innslag um fiskivinnupolitikkin.

Samgonguskjalið hjá ABDH-samgonguni sigur m.a. um fiskivinnupolitikkin:

Greiður ræðisrættur verður knýttur at veiðiloyvum, fiskidøgum og kvotum. Samgongan saman við fakfólkum ger við útgangsstøði í loyvistreytunum í alilóggávuni uppskot um, hvussu ein tíðaravmarkað/rullandi skipan verður gjørd.

Endurskoðan av fiskivinnulóggávuni (4)

Fiskimálaráðið hevur lagt fram frágreiðing "FISKIVINNULÓGGÁVAN - endurskoðan og nýskipanir" (beinleiðis link)

Har stendur um umsetiligheit av fiskiloyvum og fiskidøgum:

Fríari umsetiligheit kann vera eitt amboð at skunda undir tillagingar í fiskiflotanum. Hetta kann gerast við at taka burtur lógarásetingar, sum avmarka flyting av veiðiloyvum og avhending av fiskidøgum. (s. 4)

Kvotur ella fiskidagar?

Thormund Johannesen skrivar aftur um kvotur heldur enn fiskidagar sum háttur at avmarkað fiskiveiðuna uppá.

Thormund hevur skrivað um hetta í eina tíð. (Tvey dømi eru her og her.) Hansara argument hava alla tíðina verið sannførandi. Sum økonom havi saknað eina formliga analysu sum byggir á okkurt mikroøkonomiskt model av atferðini hjá skipaeigarum. Men lat meg siga, at eg eftirhondini blívi meira sannførdur um, at Thormund hevur rætt.

Endurskoðan av fiskivinnulóggávuni (3)

Fiskimálaráðið hevur lagt fram frágreiðing "FISKIVINNULÓGGÁVAN - endurskoðan og nýskipanir" (beinleiðis link)

Har stendur um frælsi at handla við fiskirættindum:

Frælsi at keypa og selja fiskirættindi kann birta undir, at tilfeingið verður gagnnýtt burðardygt búskaparliga. Marknaðarmekanisman skal tryggja, at teir skipaeigarar, sum duga best at reka skipini, og hava atgongd til kapital, skulu hava møguleika at keypa fiskirættindini frá teimum, ið fáa minni úrtøku úr sínum fiskirættindum. (s. 4)

Endurskoðan av fiskivinnulóggávuni (2)

Fiskimálaráðið hevur lagt fram frágreiðing "FISKIVINNULÓGGÁVAN - endurskoðan og nýskipanir" (beinleiðis link)

Har stendur skrivað um tilfeingisgjald og tilfeingisrentu:

Men fortreytin fyri yvirhøvur at tosa um tilfeingisskatt ella tilfeingisgjøld er, at ein tilfeingisrenta er til staðar. Fiskiskapurin skal kasta nakað av sær, sum er meira enn vanlig samsýning av arbeiðsmegi og kapitali. (s. 4)

Endurskoðan av fiskivinnulóggávuni (1)

Fiskimálaráðið hevur lagt fram frágreiðing "FISKIVINNULÓGGÁVAN - endurskoðan og nýskipanir" (beinleiðis link)

Har stendur skrivað um eginleikar við eini góðari skipan fyri fiskivinnuna:

Skipanin tryggjar, at ein hóskandi partur av úrtøkuni úr felags fiskatilfeinginum kemur samfelagnum til góðar (s. 3)

Framleiðsla og kradding sambært Búskaparráðnum

Búskaparráðið definerar kradding soleiðis í temafrágreiðingini frá 2004:

Framleiðsla og kradding
Virksemi, sum førir til privatbúskaparligan vinning, kann bólkast í tvey: framleiðsla ella kradding. Framleiðsla merkir í hesum sambandi vanligt virksemi á vinnuliga marknaðinum, t.e. framleiðsla av vørum og tænastum til sølu.
Men búskaparligar avgerðir verða ikki bara tiknar á vinnuliga marknaðinum ella innanhýsis í fyritøkum. Tær verða eisini tiknar umvegis, gjøgnum ávirkan á politiskar avgerðir. Í hesi frágreiðingini definera vit kradding (enska heitið í búskaparfrøðini er “grabbing”) sum eitt og hvørt virksemi, sum hevur til endamáls at skaffa sær ella sínum áhugabólki privatbúskaparligan vinning gjøgnum sersømdir frá politisku skipanini, tað verið seg serligar skattalættar, ókeypis tilfeingi, alment monopol, almenna hjálp til fyritøkur at sleppa undan húsagangi osfr. Hetta umfatar sostatt bæði lobbyvirksemi fyri at fáa sersømdir, so sum at leggja trýst á politikkarar, skriving í bløðum ella líknandi og tað virksemi, sum ger sær dælt av vunnu sersømdunum, til dømis spekulatión í sambandinum millum fiskiloyvir og kvadratrøtur. (s. 12)

Búskaparfrøðin, tann forbannaða búskaparfrøðin!

Í útvarpinum leygarkvøldið hoyrdu vit Hans Kára Vang, búskaparfrøðing, greiða frá tí sum hann sigur vera "nýggja gransking", ið vísir, at vit skulu ikki vænta, at flatskattalættin hjá ABDH-samgonguni kostar tað stóra, ja sum frálíður kostar hann kanska einki. Hans Kári hevði framløgu á landsfundinum hjá Fólkaflokkinum leygardagin.

Hans Kári sigur við útvarpið, at politiskt og akademiskt fokus er skift seinnu árini, og tí er henda nýggja granskingin komin við hesum úrslitunum nú. Hans Kári sigur eisini, at tað serliga góða við flatskattalættanum er, at hann fer serliga til tær hægstu inntøkurnar, tí tað gevur mest vøkstur.

Tað sum Hans Kári hevur ført fram eru øll tey hugsaðu góðu argumentini fyri at skattalætti til tey háløntu er eitt gott hugskot. Men tað ger tað ikki til eitt gott hugskot. Tí búskaparfrøði umfatar eina ómetaliga stóra rúgvu av teorium og modellum, sum kunnu forklára alt millum himmal og jørð. Kunnu! Búskaparfrøðingar hava ongar trupulleikar at forklára, hví toppskattalætti onki kostar. Tað er faktisk eisini sera lætt at forklára tað øvugta: hví toppskattalætti kostar nógv, og serliga í longdini, um tað er tað man vil. Tað krevur bara eitt model. Men eitt model og ein forkláring uttan tilsvarandi empiriskt grundarlag er lítið vert. (Empiri uttan model og forkláring er akkra líka lítið verd.)

Lærer vi det aldrg?

John Maynard Keynes, May 23, 1939:

It is not an exaggeration to say that the end of abnormal unemployment is in sight. And it isn't only the unemployed who will feel the difference. A great number besides will be taking home better money each week.
The Grand Experiment has begun. If it works -- if expenditure on armament really does cure unemployment -- I predict we shall never go back all the way to the old state of affairs. Good may come out of evil. We may learn a trick or two which shall be useful when the day of peace comes.
If we can cure unemployment for the wasted purpose of armaments, we can cure it for the productive purposes of peace.

Paul Krugman in "The Return of Depression Economics" (2012):

...faced with an economic crisis, countries were urged to raise interest rates, slash spending and increase taxes.
Why, sixty years after Keynes, would anybody think that that was a good idea to break so profoundly with the Keynesian compact?
The answer lay in the preceived need to win market confidence at all cost.

Tað er helt uforståeligt, at vi skal gentage de samme fejl igen.

Hvat er endamálið við Kringvarpinum? (2)

Nýggja føroyska trýeinigheitin: Stórkapitalurin, Fólkaflokkurin og útvarpstíðindini.

Um vikuskifti hevði Jørgen, floksformaður, sjálvur útvarpsreportasjuna frá landsfundinum hjá Fólkaflokkinum.

Í síðstu viku var journalistur hjá útvarpinum orðstýrari, tá kapitalistarnir, saman við politiska valdinum løgdu saman ráð um at ræna fólksins ogn.

Hagfrøðin, tann forbannaða hagfrøðin!

At Heri Petersen sambært portalinum hevur sagt á landsfundi hjá Fólkaflokkinum í Klaksvík, at

Føroyar í (næstan) allar mátar er heimsins besta land,

fær nógvar ákoyringar. Á portalinum og sosialu miðlunum. Hetta er eisini ein øgiliga løgin niðurstøða at gera, og argumentatiónin (sambært greinini) er eisini sum Harragud veit. Men tað man vera blaðmaðurin hjá portalinum sum ikki hevur fingið meira enn helvtina við, og misskilt argumentini og samanhangin, og skrivar bara okkurt út frá tí. Eitt fínt dømi síggja vit í endanum á greinini:

í mun til lønarlagið eru sosialu veitingarnar í Føroyum tær bestu í verðini. So niðurstøðan er, at Føroyar eru eitt av heimsins bestu londum at liva í.

Soleiðis kann man ikki argumentera og tað hevur Heri sjálvsagt heldur ikki gjørt. Tað er nakað, Leo Poulsen á portalinum sjálvur hevur funnið uppá. Og tað hevur Heri eisini sjálvur skrivað í viðmerking til greinina á portalinum.

Frá fremst til aftast uppá seks ár

Kringvarpið veit at siga, at Føroyar eru einasta Norðurland, har fólkatalið minkar. Í øllum hinum londunum er fólkavøkstur.

Teirra kelda er norðurlendska hagtalsárbókin 2012, sum júst er almannakunngjørd. (sí talvu 3.1, s. 36)

At fólkatalið minkar, er sjálvsagt ikki gott. At tað eisini gongur verri enn í grannalondunum, ger tað enn verri.

Jefferson on enlightened government

On The Daily Show, Jon Meacham, Jefferson biographer, said:

What Jefferson believed were threats was Britain militarily and culturally, but also the idea that we would [be governed by] a populist that would not be guided by data, that would not be guided by facts, that would be guided by authority, priestly or monarchical or aristocratic, that would push us back to the old world.

Jefferson was apparently foreseeing the modern Republican Party.

Heldur ikki kapping í bankavinnuni?

Á facebook skrivar Barbara Vang um fyrilitaleysu peningastovnarnir, sum liggja í skeið við landsstýrið:

Serstakliga undrunarvert, at Kappingarráðið ikki kann fáa játtað 1 mió. kr. til at kanna kostnaðarstøðið hjá bankum.....samstundis sum landsins stjórn ferð eftir ferð úttalar seg um, at kostnaðurin hjá bankunum er alt ov høgur, at fólkið hevur ov lítið av peningi eftir til forbrúk/fastar útreiðslur o.s.fr.

Umframt, at Føroya hava hægsta prístal í Evropa, er álagt føroyingum, ið hava realkreditfígging (sum flestir føroyingar eftirhondini hava) eitt fullkomiliga órímiliga høgt bidrag á 1,9%.

Sum Jan Otto Holm vísti á í grein síni í Sosialinum næstseinasta leygardag, vita "vanlig" fólk veruliga ikki hvat hetta merkir fyri teirra privatøkonomi.

Is it the stupid economy?

Týskvøldið hevði eg eina framløgu um amerikanska valgið í Føroyahúsinum sum partur av upphitingini til valnáttina. Uppleggið frá fyriskiparunum hjá MFS ljóðaði:

• ”Hvussu er politiska skipanin í USA sett saman og hvussu virkar hon?” v/ Stefan í Skorini, stjórnmálafrøðingi
• "Hvørji eru høvuðsevnini eru til forsetavalið í ár? Hvat hevur eyðkent amerikanskan politikk seinastu fýra árini?” v/ Heina Kristiansen, bachelor í International Business and Politics
• ”Hvønn týdning hevur búskaparkreppan fyri valið og hvussu hevur hon ávirkað valdystin?” v/ Flóvin Eidesgaard, búskaparfrøðingi

Hyklaríið í fiskivinnupolitikkinum kennir eingi mørk

Á facebook skrivar ein línubátaeigari:

Eg tók ómetaliga synd í Høgna Mohr og soni hansara, hugsa tær til hvat teir ikki høvdu kunna ríka tað føroyska samfelagið um teir fingu part av makrelinum.

Tað er í hesum sambandi áhugavert, at hesin sami reiðari hevur sjálvur fingið ókeypis makrelkvotu, sum hann -- uttan at skapa tað allar minsta fyri føroyska samfelagið -- hevur selt víðari til stórreiðararnar Hanus og Annfinn fyri 400 000 kr.

Hyklaríið í fiskivinnupolitikkinum kennir eingi mørk. Frekleikin opinbart heldur ikki.

Síðsta 1. mai talan hjá Svend Auken

Í filminum Svend, har Anne Wivel fylgir manninum hjá sær síðstu tvey árini av lívi hansara, er ein scena frá 1. mai haldi sum Svend Auken er til (eg haldi tað var onkunstaðni á Vestursjællandi) og heldur røðu, har hann sera væl setir upp, hvussu tápulig argumentatiónin hjá høgravonginum ofta er:

Jeg var i sidste uge i Washington. Deres problemer er lige så store som vores. Problemerne tårner sig op for dem. Grådighed. Afregulering. Blind tro på markedskræfterne. Troen på, at bare man gør de rige rigere, så vil der ligesom dryppe noget ned på de fattige. Det var den lidt ejendommelige filosofi, der gik ud på, at de stærke skulle hjælpe de fattige – det lyder godt jo nok. Men så er man nød til at styrke de stærke, så de blev stærke nok til at hjælpe de svage, og for at få råd til det, så er man nød til svække de svage, så der blev råd til styrke de stærke, så de blev stærke nok til at hjælpe de svage.

(Takk til Kára Holm Johannesen, ið hevur funnið citatið fram, og deilt tað á facebook. Eg havi leitað eftir tí síðani eg sá filmin. Ein trailari fyri filmin er her.)

So tætt er valgið í USA

Meðan vit bíða eftir síðstu hólmgonguni havi eg roynt at gera status í valstríðnum. Áðrenn triðju og síðstu hólmgonguna millum Obama og Romney, síggi eg støðuna í valstríðnum soleiðis, sum hetta kortið (trýst á myndina fyri at gera kortið størri) skal vísa:

Kort sett saman á 270towin.com.

Eg havi ikki bara hugt eftir, hvønn veg statirnir hella í løtuni, ella um annar er greiður favorittur, men eisini hugt eftir, um staturin er ein "must win". Í Virginia sum er reyður (t.e. til Romney) á myndini, er javnt í veljarakanningum í løtuni, men um Romney tapir í Virginia er so gott sum avgjørt, at hann tapir samanlagt. Ikki bara hyggi eg eftir matematiskum kombinatiónum at fáa meirilutan av valmonnum. Í Wisconsin t.d. er fyrimunurin hjá Obama rættiliga lítil (varaforsetavalevni hjá Romney, Paul Ryan, er frá Wisconsin), men um Obama tapir í Wisconsin, er sannlíkt at hann tapir valgið samanlagt, tí aðrir statir fara sama veg. (Eg sigi ikki -- tvær vikur áðrenn valgið -- at allir reyðu og bláu statirnir enda soleiðis sum eg havi markerað, men tað eg sigi er: Um Romney ikki vinnur allar teir reyðu statirnar eg havi merkt á kortinum, tapir hann samanlagt, og um Obama ikki vinnur allar teir bláu statirnar, tapir hann samanlagt.)

Óupplýsta fíggjarnevndin

Bill Justinussen, samgongulimur í fíggjarnevndini:

Javnvág á fíggjarlógini er eitt mál í sjálvum sær.
(fyrst endurgivið á facebook) 

So vita vit, at Bill hevur fullkomiliga misskilt uppgávuna. Er nakar í hasi fíggjarnevndini, sum hevur minni skil enn Bill?

Hvørjir karmar galda?

Útvarpið veit at siga, at andstøðan hevur kært Jørgen Niclasen, landsstýrismann í fíggjarmálum, til landsstýrismálanevndina, tí uppskotið hjá honum til fíggjarlóg fyri 2013, ikki fylgir samtyktu karumunum frá í vár. Kæran snýr seg í fyrsta lagi um, at upphæddirnar í fíggjarlógaruppskotinum ikki samsvara við samtyktu karmarnar, og í øðrum lagi at framskrivingar av lønum og prísum ikki eru við, og harvið sæst ikki, hvussu stórar sparingarnar í veruleikanum eru.

Ein partur av tí fyrra kann forklárast við broyttum fortreytum. Tvs. um landsstýrismaðurin helt seg til samtyktu upphæddirnar í fíggjarkarmunum, mátti hann síggja burtur frá veruleikanum, tvs. leggja órealistiskt fíggjarlógaruppskot fram. Tað kann ikki vera meiningin (og er tað heldur ikki sambært játtanarskipani, tí hon sigur, at fíggjarlógaruppskot skulu vera realistisk). Ein annar partur av broytingunum er semja aftaná politiska telving í samgonguni. Hetta vísir, at mannagongdin við at samtykkja karmar um várið og at viðgera fíggjarlóg um heystið er at kalla meiningsleys. Her má nýggj mannagongd finnast, og kanska skulu bara fíggjarkarmarnir droppast, og Fíggjarmálaráðið hava samráðingar við samgongu og andstøðu í tilgongdini at fyrireika fíggjarlógaruppskot at leggja fyri Løgtingið.

Búskaparfrøðin um føroyska kreppupolitikkin

Tað er rætt, at búskaparfrøðingar hava ikki verið samdir um hvat rætti kreppupolitikkurin er.

Eg byrjaði fyri tíð síðani av og á at pástanda í búskaparkjaki, at alt fleiri búskaparfrøðingar fluttu seg rætta vegin, t.e. viðurkenna at sparipolitikkur er ikki rætta loysnin uppá hesa búskaparkreppuna heldur. Tað var kanska at spenna bogan í meira lagi at siga hetta var hent, men væntaði eg, at tað var bara spurningur um tíð. Og við seinastu frágreiðingini (World Economic Outlook) hjá IMF, sum eg umrøddi fríggjadagin, er hent eitt avgerandi brot við tann kreppupolitikk, sum hevur rátt síðani miðskeiðis í 2010, tá búskaparpolitikkurin í staðin fyri at bekymra seg um búskaparkreppuna fór at ræðast eina vaksandi skuld.

(Í Føroyum byrjaði man tó longu á vári 2009 at ræðast vaksandi skuld, áðrenn man stúrdi fyri búskapinum. Og í hvønn mun búskaparkreppan tí er sjálvskapt av einum óneyðugum skuldarfelluhysteríi er sanniliga vert eina nærri greining, serliga sæð í ljósinum av, at drúgvur lágkonjunkurur hevur verið, hóast tað gongur væl við útflutninginum.)

Trupulleikin hjá Obama

Ezra Klein rakar helst seymin á høvdið á sínum WonkBlog á heimasíðuni hjá Washington Post:

At this point, Romney and Obama are running almost perfectly opposite campaigns. Romney can tell you exactly what he wants to do, but barely a word about how he’ll do it. Obama can’t describe what he wants to achieve, but he can tell you everything about how he’ll get it done. It’s a campaign without real policies against a campaign lacking a clear vision.

Meira um skeiva finanspolitikkin

At IMF hevur ásannað at kontraktivur finanspolitikkur í djúpum lágkonjunkturi/kreppu hevur nógv størri skaðiliga ávirkan á búskapin enn tey hildu, hevur verið nógv viðgjørt á búskaparbloggunum hesa vikuna, og hvørjar avleiðingarnar eiga verða fyri finanspolitikkin. Jonathan Portes, sum eg endurgav fyrradagin, minnir á nakað hann skrivaði fyri hálvum ári síðani:

Clearly long-run solvency is also essential. But, in Spain and Italy, trying to hit arbitrary short-run deficit targets, as proposed by the European Commission, is likely if anything to be counterproductive to the objective of long-run sustainability.

Búskaparfrøðiligt skil er á veg fram

Sambært Financial Times á forsíðuni í gjár ávarar IMF ímóti tí skaða sum sparipolitikkurin hevur við sær í nógvum londum:

The IMF warned earlier this week that governments around the world had systematically underestimated the damage done to growth by austerity.

Hetta kemur eftir nýggjasta frágreiðingin hjá IMF hevur staðfest, at kontraktivur finanspolitikkur hevur tálmað búskaparvøksturin væl meira enn væntað var:

Activity over the past few years has disappointed more in economies with more aggressive fiscal consolidation plans, suggesting that fiscal multipliers used in making growth forecasts have been systematically too low. This relationship holds for different components of GDP, the unemployment rate, and forecasts made by different institutions. (s. 43)

IMF hevur staðfest, at meira kontraktivan politikk lond hava ført, meira hevur búskapurin gingið verri enn framskrivingar væntaðu. Út frá hesum kemur IMF fram til, at:

Veruleikin er subjektivur

Veruleikin hjá løgmanni:

Løgmaður sigur, at lønin hjá landsstýrisfólkum er lutfalsliga lág, samanborið við lønarlagið í samfelagnum. Hinvegin hava landsstýrisfólk góð pensjónsviðurskifti og skattafrí ískoyti til borðfæ. Harafturat kemur kostnaðarendurgjaldið til ferðing, sum er lutfalsliga høgt.

Kelda: Løgmansskrivstovan og Kringvarpið.

Veruleikin hjá fólkinum:

200 av barnafamiljunum, sum í fjør fingu jólahjálp frá "Í menniskjum góður tokki," høvdu 50 krónur ella minni at liva fyri um dagin. Tað hevur hjálparfelagsskapurin greinað seg fram til út frá umsóknunum, sum komu í fjør. Her eru nøkur dømi:

Mamma við 2 børnum:

Vit eta heitan mat max eina ferð um vikuna. Onkutíð kemur tað fyri at tað ganga 3 vikur ímillum.

Nýggja Hagstovu?

Jørgen Niclasen í sjónvarpskjaki 9. okt 2012:

Hagstovan er eisini óheft, hon plagar í hvussu er ikki at siga tað eg kundi hugsað mær.
(fyrst endurgivið á facebook)

Mær vitandi ger og kunngerð Hagstovan hagtøl, t.v.s. lýsir veruleikan. Hvat kundi Jørgen hugsað sær, Hagstovan ger í staðin?

Hólmgongur ávirka sjáldan valúrslitið

... og tað skal Obama helst vera glaður fyri. Tí hann tapti rættiliga greitt fyrstu hólmgonguna ímóti Romney, sum varð send í sjónvarpinum í gjárkvøldið (í nátt okkara tíð). Talan var ikki um eitt knockout, men Romney var nógv greiðari í sínum svarum og virkaði betur upplagdur og klárur, meðan Obama virkaði sum hevði hann ikki hug at vera har. Kropsmálið, sum sjónvarpið avdúkar, var ikki til fyrimuns fyri Obama.

Men tað vanliga er faktisk, at avbjóðarin vinnur fyrstu hólmgonguna, og sitandi forseti (ella varaforseti sum bjóðar seg fram sum forsetavalevni) tapir. Her er ein listi við teimum hólmgongum sum hava verið sjónvarpaðar síðani ta fyrstu í 1960, har avbjóðarin hvørja ferð vann fyrsta umfar ímóti einum sitandi forseta/varaforseta. Eg havi roynt at finna okkurt brot við góðum dømum:

Søgan endurtekur seg sjáldan

Verður hetta 1980-valgið umaftur? Tað hava republikanarar hildið uppá leingi.

Og teir hava fleiri ferðir roynt at samanbera Obama við Carter. Aftur her:

Republicans and their surrogates spent much of Thursday pinning the Carter kick-me sign on Barack Obama, portraying the current commander-in-chief as a Carter-esque wimp unwilling to challenge Islamist militants raging outside U.S. consular buildings in Libya, Yemen and Cairo.

Romney er aftanfyri í veljarakanningunum og hevur verið tað so gott sum alla tíðina. Munurin hevur tó varierað eitt sindur. Á tann hátt minnir tað eitt sindur um 1980 -- higartil -- tí tað var ikki fyrr enn beint fyri valgið, at Reagan fór fram um Carter í veljarakanningunum.

Skilagóður hægstarættardómur í MVG-máli

Fyri at sleppa undan endurtøkum, tá eg blívi spurdur, hví eg fegnist um dómin hjá Hægstarætti í dag, havi eg savnað tað, sum eg havi skrivað um málið við MVG av skrásetingargjaldi.

Málið bleiv alment kent við einum innslagi í Degi og viku:

Dagur og vika 17. november 2006:

Tey sum hava keypt sær bil seinastu árini, eiga millum 10 000 og 20 000 krónur til góðar í landskassanum.

Øll sum hava keypt bil í tíðarskeiðnum 1999 til 2005 standa til at fáa eina stóra jólagávu úr landskassanum. Landskassin hevur nevniliga kravt umleið 15 000 kr ov nógv í meirvirðisgjaldi fyri hvønn bil í hesum tíðarskeiðnum, og tað er gjørt uttan heimild. Peningur, sum bilkeypararnir hava rætt at fáa endurgoldnan.

Búskaparfrøðingar broyta meining

Hetta er veruliga áhugavert!

Av 20 búskaparfrøðingum, sum í februar 2010 mæltu bretsku stjórnini til ein sparipolitikk sum reaktión uppá búskaparkreppuna, er í dag bara ein sum framvegis stendur við sítt gamla tilmælið, meðan níggju mæla til at broyta politikk. (Hinir vilja ikki svara ella eru ikki at hitta.)

Búskaparfrøðingarnir mæla til at læna fyri at seta almenn arbeiði í gongd.

Um kradding og ójavna

Joseph Stiglitz vísir aftur, at einans marknaðarkreftir eru orsøk til stóra ójavnan:

America's inequality does not come solely from market forces; those are at play in all advanced countries. Rather, much of the growth of income and wealth at the top in recent decades has come from what economists call rent-seeking — activities directed more at increasing the share of the pie they get rather than increasing the size of the pie itself.

Rent seeking - sambært wikipedia:

In economics, rent-seeking is an attempt to obtain economic rent (t.d. tilfeingisrentu) by manipulating the social or political environment in which economic activities occur, rather than by creating new wealth.

Hetta minnir sera nógv um vanligan fólkaflokspolitikk.

Felags gjaldoyra kostar Spania dýrt

Martin Wolf, búskaparviðmerkjari, í áhugaverdari grein í Financial Times:

In my view, Spain made only one big mistake: joining the euro. Without that, it would probably now look more like the UK: yes, the economy would be in serious trouble, but its exchange rate and its long-term interest rates would both be far lower. After all, its fiscal position is even now no worse than the UK’s

Pengapolitikkurin í euro-økinum skapar trupulleikar fyri summi eurolond. Og tá er euro-limaskapur ein forðan fyri loysnum.

Manifest fyri búskaparfrøðiligum skili

Richard Layard, búskaparprofessari og programstjóri á LSE, og Paul Krugman, búskaparprofessari á Princeton og kendur bloggari, og hava orðað A Manifesto for Economic Sense, eitt manifest fyri búskaparfrøðiligum skili.

Orsøkin til hetta manifest er at teir síggja at stjórnir endurtaka mistøkini frá 1930-unum, tá heimsbúskapurin eisini var raktur av djúpari kreppu. Teir halda gongdina vísa, at man ikki brúkar tað sum búskaparfrøðin lærdi frá 1930-unum og síðani.

Teir skriva um kreppuna:

• The causes.
• The nature of the crisis.
• The appropriate response.
• The big mistake.

Teir afturvísa eisini tvey afturvendandi argument:

• The confidence argument.
• The structural argument.

Paul Krugman skrivar á sínum bloggi um hetta manifest:

As regular readers know, I’ve been arguing for a long time that policy makers have misunderstood the nature of our economic crisis, mistaking symptoms for causes, and responding in ways that make the situation worse. Richard Layard and I now have a manifesto laying out the essence of this case, and are asking other economists to sign on.

Tá man fær eina slíka beinleiðis áheitan - og er samdur í innihaldinum - má man fylgja áheitanini. Tað havi eg gjørt.

Vælferðin styrkir kredittvirðið hjá statinum

Eg havi fyrr víst á, at størri almennar útreiðslur undan kreppuna ikki hava havt við sær dýrari lánikostnað fyri at fíggja hallið, sum kreppan hevur havt við sær, og kanska heldur tvørturímóti.

The Atlantic hevur grein um líknandi samanhang, men har tey hyggja eftir almennum útreiðslum til almannamál og heilsumál, ella sum OECD skrivar:

Old age, Survivors, Incapacity-related benefits, Health, Family, Active labour market programmes, Unemployment, Housing, and Other social policy areas.

(Tølini eru frá databasa hjá OECD.)

Greinin hjá The Atlantic vísir sera greitt, sum er yvirskriftin: Tað er ein myta, at vælferðarútreiðslur koyra lond av knóranum.

Her er eisini ein mynd, sum vísir tað so sera væl:

Samanhangur millum vælferðarúteiðslur og lánikostnað.

Frágreiðing: Rentan á 10-ára obligatiónum er avmyndað úteftir til høgru, og vælferðarútreiðslur sum partur av BTÚ er avmyndað uppeftir.

Meira frá Kim um pensjónsskattingina

Eftir at Jørgen Niclasen, fíggjarmálaráðharri heldur fram at lúgva alment, við at javnseta danska skattareformin við pensjónsskattasvansið hjá ABDH-samgonguni, kemur Kim Hansen, tryggingarfrøðingur enn einaferð (eins og her) við eini rættleiðing:

Gevst við hasum tvætlinum Jørgen!

Bjarne Corydin sigur:

Fradragsretten for indbetalinger til kapitalpension, herunder supplerende engangsydelser I pensionskasser, ophæves med virkning fra 2013. There indføres samtidig en ny pensionsopsparingsordning, hvorpå there årligt kan indskydes op til 27.600 kr. uden fradragsret, men hvor udbetalingerne til gengæld er skatte- og afgiftsfri. Afkastet af indeståendet foreslås beskattet med 15,3 pct. efter pensionsafkastbeskatningsloven.

Corydon tosar um frádratt og tú tosar um skatting við inngjald. Munurin á skatting við inngjald er, at skatting við inngjald, merkir at tey hágløntu kunnu skora ein skattagevinst. Corydon steðgar hesum skattafidusi hjá teimum hágløntu við at strika frádráttin, meðan tú varðveitir hann, um enn í minni mun enn áðrenn. Corydon fjernar enn tá bara frádráttin fyri kapitalpensjón, meðan rata og lívrenta varveita sín frádrátt. So onki er hettar á nakran hátt nøkur føroysk loysn.

Katastrofan er tó sjálv broytingin í skattaskipanini. Tú valdi at geva teimum lágløntu eina skattahækking írokna pensjón og teimum hágløntu ein skattalækking. At tit ikki skilja og duga at rokna uppá tær broytingarnar tit áleggja okkum øll at liva undir, er also immervekk alvorligt! Alternativið er sjálvandi at tit lúgva.

Eyðun rakar seymin á høvdið

Eyðun Jacobsen rakar seymin á høvdið við eini viðmerking á facebook um føroysku kapitalistarnar og teirra hykl og leflan fyri smáborgarligheitini:

Eg fari at heiðra ymiskleikan 27. juli, men samstundis øtist eg um at tey sum vanliga stuðla øllum møguligum tvætli ikki stuðla her. Hvar eru Tryggingin, Atlantsflog, EFFO, MAGN, Bank Nordik og EIK tá tað mest kula og progressiva tiltakið her á klettunum verður? Tví fái tykkum kapitalistisku feløg sum bara tora at stuðla lunkaðum fótbóltskappingum, rasistiskum hondbóltskappingum, tápuligum útikonsertum og vánaligum rás2sendingum beinleiðir úr Tvasselona.

Breaking news á portalinum

Portalurin skrivar nú, at arbeiðsloysi minkar í euroøkinum. Keldan er Eurostat.

Hetta er beint til Breaking News.

Vit skulu hálva triðju viku aftur fyri at finna nakað frá Eurostat um arbeiðsloysi. Tað verður gjørt upp mánaðarliga og ikki kvartalsvís. Nýggjastu arbeiðsloysistølini vísa ikki minking, sum portalurin skrivar, men ein vøkstur í mun til sama mánaða í fjør, bæði tá vit hyggja eftir euro-londunum, og í samlaða ES. Og rokna vit í høvdinum til kvartalsvís tøl, er eisini vøkstur í mun til undanfarna ársfjórðing í bæði euro-londunum og í samlaða ES.

Men Eurostat hevur eisini akkra kunngjørt eitt annað tal við arbeiðsmarknaðarviðurskiftum, sum vísir eina minking. Talan er um tal av fólki í arbeiði í euro-londunum, ið er fallið í fyrsta ársfjórðingi - bæði samanborið við undanfarna ársfjórðing og samanborið við sama ársfjórðing árið fyri. Í samlaða ES er talið av fólki í arbeiði fallið í mun til sama ársfjórðing í fjør, men stendur í stað í mun til undanfarna ársfjórðing.

So kanska er hatta ikki Breaking News kortini. Heldur er talan um meira sjusk sum eigur verða rættað.

Paul Krugman á HARDtalk hjá BBC

Sarah Montague:

Can you really solve the problem of excessive debt with more debt?

Paul Krugman:

Yes you can!

Hygg eftir allari samrøðuni her, fyrri partur:

Seinni partur:

Robert Reich: Tríggjar orsøkir, at tey ríku skulu rinda hægri skatt

Robert Reich, professari í Public Policy á Berkeley University, ið var arbeiðsministari hjá Clinton (fyrra skeiðið 1993-1997), leggur fram tríggjar orsøkir til at hækka skattin á tey ríku:

Hygg eftir teimum her omanfyri.

Kim Hansen um Jørgen og Corydon og Sosialin

Kim Hansen, tryggingarfrøðingur, skrivar á facebook um broytingina í skatting av pensjónum, sum er partur av uppskotinum til skattareform, sum danska stjórnin hevur lagt fram, og sum Jørgen Niclasen pástendur er eftir føroyskari fyrimynd. Her er endurgeving av tí Kim skrivar:

Jørgen sigur:

Hóast landsstýrið er hartað, eisini av dønum, fyri okkara broyting at skatta pensjónir við inngjald, so vil danska stjórnin nú fylgja okkum við at skatta kapatalpensjónir við inngjald.

Bjarne Corydon sigur:

Fradragsretten for indbetalinger til kapitalpension, herunder supplerende engangsydelser i pensionskasser, ophæves med virkning fra 2013. Der indføres samtidig en ny pensionsopsparingsordning, hvorpå der årligt kan indskydes op til 27.600 kr. uden fradragsret, men hvor udbetalingerne til gengæld er skatte- og afgiftsfri. Afkastet af indeståendet foreslås beskattet med 15,3 pct. efter pensionsafkastbeskatningsloven.

Corydon tosar um frádratt og Jørgen tosar um skatting. Munurin er at skatting við inngjald, merkir at tey hágløntu kunnu skora ein skattagevinst, Corydon fjernar hettar við at fjerna frádráttin, meðan Jørgen varðveitir hann, um enn í minni mun enn áðrenn, umframt at hann hækkaði skattin hjá teimum lágløntu, ið bert høvdu ráð til kapitalpensjón. Corydon fjernar also bara frádráttin fyri kapitalpensjón, meðan rata og lívrenta varveita sín frádrátt. So onki er hettar á nakran hátt nøkur føroysk loysn, men bert ein manipulerandi lygn úr FMR.

Eirikur Lindenkov skrivar í oddagrein í Sosialinum:

Um tað veruliga er satt, sum Jørgen Niclasen sigur, at Bjarne Corydon og danska stjórnin nú herma eftir Jørgen Niclasen og Føroya Landsstýri, so mugu fakfeløg og andstøða bíta høvdið av allari skomm! Um Bjarne Corydon og Helle Thorning-Schimdt leggja seg skerfløt fyri Jørgen Niclasen, so passar tað sum Kaj Leo so ofta hevur sagt, at »okkurt gera vit rætt«.
Men um tað ikki passar, sum Jørgen Niclasen sigur, so støðan eins álvarsom, tí ein fíggjarmálaráðharri má ikki siga ósatt.

Hettar er væl eitt tað nærmasta man kemur journalistiskum dovinskapi! Skjóta eftir serfrøðini og fakfeløgum og biðja tey skamma seg, tí alternativið er at vit hava ein fíggjarmálaráðharra, ið lýgur, bert tí hann sjálvir ikki tímir at leita upp orðið "kapital" í einum almennum teksti, ið hann finnur innan 1 min um hann tímir, er sku øll hansara skomm!

Ávegis eini liberalisering av fiskivinnuni -- makrel-útgávan

tveir mátar eru at býta makrelin, og sum er ein liberalisering í mun til korruptan planøkonomi, sum ABDH brúkar, men ikki full liberalisering

tann fyrri var uppskotið um uppboðssølu av einum parti av makrelkvotuni, men hetta fall í løgtinginum

mannagongdin sum samgongan er samd um, er at tá landsstýrismaðurin hevur lýst makrelkunngerðina, sum fyri hvønn skipabólk ásetir, hvussu nógv bólkurin skal hava, so fer hann afturumaftur at býta til hvørt skip í hvørjum bólki

hin mátin mótvegis einari størri liberalisering hevði verið, at hetta síðsta stigið av makrelbýtinum verður skift út við uppboðssølu, har skip í hvørjum bólki kappaðust sínámillum

so hevur makrelbólkurin býtt millum skipabólkar, men marknaðurin avger býtið innanfyri bólkarnar

sum frálíður skal fiskivinnan tillagast tilfeingið og marknaðarstøðuna har fiskurin kann seljast, og tí skal býtið millum bólkarnar eisini avgerast á uppboðssølu, men tillaging tekur nøkur ár, so nevnda ávegis liberalisering haldi eg flestu økonomar høvdu sæð sum eina skilagóða loysn

men eisini er vigtigt at fáa við, at korruptiónin hevði eisini verið minni, tí skip kunnu ikki við lobbyismu og mutri hála til sín sjálvs, einans til allan skipabólkin

Tá Danmark gav NATO lyfti um hernaðarútreiðslur

Ofta verður ført fram, at Danmark sparir nógv í hernaðarútreiðslum av at leggja land (Føroyar og serliga Grønland) til felags verjuna hjá NATO, og at tað eru nógv størri upphæddir, enn blokkstuðulin til Føroyar og Grønland. Í NATO-høpi hava londini forpliktað seg til at brúka ávísanpart av BTÚ uppá hernaðarendamál, og skal Danmark vera sloppið við at brúka nógv minni uttan at hini londini hava talað at.

Eg veit ikki, hvussu nógv Danmark skal hava forpliktað seg til at brúka til hernaðarútreiðslur, men ein stuttlig forteljing er um fundin, tá ásetingin endilig kom um, hvussu nógv hvørt land skuldi forplikta seg til at brúka til hernaðarmál í mun til BTÚ. Tað er frá einum av teimum fáu danskarunum sum var við, Erik Ib Smith, sum í sínum endurminningum, "Fra psykopatklubben" fortelir hvussu tað í veruleikanum fór fram.

Fundur var í Lissabon í februar 1952, Danmark hevði formansskapin. Ásetingin um hernaðarútreiðslur hevði verið viðgjørt á mongum fundum, men eingin semja, og sama á hesum fundi. Onkur fann so uppá, at londini skuldu fáa sínar økonomisku ekspertar at gera semju. Teir vóru sendir inn í fundarhøli og fingu ein seinnapart við boðum um ikki at koma út aftur fyrr enn teir vóru samdir. Danski finansministarin Thorkil Livrem Kristensen sendi departementsstjóran, Erik Ib Smith, og Gunnar Seidenfaden, ið arbeiddi í Uttanríkisráðnum á fundin.

Uppboðssøla av fiskirættindum og holið í landskassanum

Endamálið við eini uppboðssølu av fiskirættindum at áseta, hvør skal sleppa at gagnnýta hvussu nógv av fólksins ogn vinnuliga, er fyrst og fremst at skapa kapping í fiskivinnuni, so vit fáa eina dynamiska vinnu, ið tillagar seg tilfeingið og marknaðarviðurskifti á útflutningsmarknaðum, í staðin fyri at brúka orku uppá lobbyismu.

Summi eru sum verja lobbyismu, men ein av høvuðsatfinningunum ímóti eini almennari uppboðssølu av fiskirættindum, sum serliga kemur frá pørtum av vinnuni og frá høgru síðu í politisku skipanini er, at ein uppboðssøla verður bara ein umbering fyri at typpa hol í landskassanum, í staðin fyri at taka atlit til vinnuna.

Nú situr ein høgravend stjórn, sum í vinnupolitikkinum í stóran mun verður stýrd av tilvildarligari lobbyismu hjá vinnuligum aktørum. Var nakað hald í nevndu atfinningum ímóti uppboðssølu, so skuldu vit nú sæð ein fiskivinnupolitikk sum hugsaði um vinnuna og ikki landskassan.

Hvat er endamálið við Kringvarpinum? (1)

Eftir tilmæli frá fíggjarnevndini, broytti Løgtingið í síðstu viku eitt uppskot frá fíggjarmálaráðharanum, áðrenn tað var samykt við triðju viðgerð. Nú sleppur Jørgen ikki at broyta skattastigan, sum hann ætlaði.

Og so var ein ótrúliga løgin samrøða í útvarpinum á middegi. Journalisturin (sum ikki hugsar) og landsstýrismaðurin (sum lýgur) vóru samd um, at skatturin hækkar næsta ár, um Jørgen ikki fær serliga heimild at broyta skattastigan.

Kann onkur ikki siga við journalistin, at Løgtingið viðger fíggjarlógina á hvørjum ári og kann regulera skattastigan í tí sambandi?

Hvat er endamálið við Kringvarpinum?

(Hetta verður ikki fyrsta greinin við hesi yvirskriftini.)

Pál og Jón á hæddarvenjing í USA

Jón, venjarin hjá Pál, hevur sent eina heilsan heim sum kann lesast á Suðurrás. Yvirskriftin er: Pál og Jón á hæddarvenjingarlegu fram til OL.

Eg havi ofta hugsað eitt sindur um, hvat tað merkir at hæddarvenja, men teir hava tíbetur sent hesa myndina, so vit síggja hvat tað gongur út uppá:

.Maðurin á myndini, sum skal syrgja fyri, at Pál ikki dettur niður undir hæddarvenjing, eitur Bobby William Gray.

Hæddarvenjing er ov høgt til mín!

Útvarpið er sum politiski vindurin blæsir

Útvarpið endaði tíðindasendingina á middegi:

Í tíðindasendingini á nátturða (...) vit fáa eisini meira at vita um elveitingarøkið nú Løgtingið hevur strikað kravið um alment útboð.

Útvarpið hevur dekkað handa spurningin í vikur, men enn havi eg ikki sæð tekin um, at tey hava ánilsi fyri, hvat tað gongur út uppá. (Her er eitt hint.) Eg haldi eg havi hoyrt øll innsløgini síðani 11. mai (m.a. her, her, her og her), og eg haldi ikki nakar spurningur sum hevur verið settur hevur givið ábendingar um, at tey hava sett seg inn í økið.

Public service er framvegis at fortelja, hvat Landsstýrið ætlar og tað sum Landsstýrið hevur hug at fortelja.

So eg vænti, at almenna kunnleikastøðið lækkar eitt vet aftrat aftaná sendingina í mun til áðrenn.

Skulu førleikar forða fólki at vera við í kjakinum?

Eyðun Mohr Viderø skrivar á vágaportalinum:

Eg veit væl av royndum, at ongin minniluti á tingi rósar meirilutanum, sjálvandi tí hugsað verður um næsta val.
Kortini havi eg ongantíð verið við til, at minniluti við organiseraðum skúlaðum fólki er farin í tílíkan hernað. Sjálvsagt er mangt at finnast at, og sjálvur eri eg ósamdur um mangt, men eg vildi ynskt, at hetta varð gjørt á meiri virðiligan hátt!

Tað tykist ikki koma Eyðuni til hugs, at fólk sum hava fingið hesa góðu útbúgvingar, sum samfelagið hevur fíggjað, tá tey nú hava betri førleikar enn tey flestu at síggja langtíðar avleiðingarnar av einum skaðiligum og vandamiklum politikki, síggja tað sum sína skyldu at rópa varskó.

Tað er tað fyrsta sum kemur mær til hugs. Men vit eru kanska bara so ymiskir, Eyðun og eg.

Rætti hugburðurin til gransking

Landssjúkrahúsið skrivar í tíðindaskrivi, at læknarnir Jan Rasmussen og Høgni Djurhuus hava fingið grein um CTD við í Journal of inherited metabolic disease.

Jan Rasmussen sigur í hesum sambandi:

Tað er sera týðningarmikið at fáa vitanina út í heim, ið vit hava um CTD í Føroyum. Áhugin er stórur fyri serligu føroysku viðurskiftunum, og vísindafólk kring heimin við áhuga fyri CTD bíða bara eftir at frætta meira frá okkum

Hetta er deiligt at hoyra! Hatta er tann rætti hugburðurin til gransking í Føroyum: Hvussu kunnu vit við okkara gransking og okkara vitan hjálpa heiminum og mannaættini?

Tað er sera spell, at alt ov nógv kjak um gransking í Føroyum (serliga týðiligt í kjakinum um ES-samstarv) gongur út uppá at finna út av, um inntøkur eru til landið, og snýr seg nógv minni um gransking.

Til lukku við upptøkuni av greinini!

Dýrasta land í verðini -- og parlament

Jacob Vestergaard og Fólkafl hava nú fingið lov at deila fiskirættindi fyri hálva miljard út til sínar vinir. Kapping er bannlýst. Rættindini verða tikin frá eigaranum (Føroya fólk) uttan endurgjald.

Nú skal Johan Dahl og Sambfl so hava lov at deila vindmyllurættindi til sínar vinir. Eisini uttan kapping. Og rokningin verður send til streymbrúkararnar: Føroya fólk.

Fólkafl ein stóran og Sambfl ein lítlan. Føroya fólk rindar.

Tað er ikki neyðugt at kanna, hví Føroyar eru dýrasta land í verðini -- orsøkin finst á Tinghúsvegi 1.

ABDH er høgrumegin Friedman

Politikkurin hjá ABDH-samgonguni er:

• Tá fiskirættindi verða útlutað til reiðarar uttan kapping er eingin sum atkvøður fyri marknaðarbúskapi, men
• um manningarfeløgini skulu hava rætt at samráðast vegna manningina er tað skeivt at leggja seg út í arbeiðsmarknaðin.

Tað er sum Milton Friedman segði, tá hann kritiseraði, at samfelagið favoriserar tey frammanundan vælbjargaðu:

This is socialsm for the rich, free enterprice for the rest.

Andrass Skaalum um uppboðssølu

Andrass Skaalum viðmerkir (m.a. her og her), at sambandsmaðurin Eivin Jacobsen hevur atkvøtt saman við andstøðuni um uppboðssølu av makreli:

Út frá einum liberalum búskapar sjónarmiðið tykist mær haldgott grundarlag verða fyri uppboðssølu.
Í prinsippinum ein rættiliga einføld skipan.

• Vinnan regulerar seg sjálva og best riknu fyritøkur fáa mest burturúr.
• Nýggir aktørar hava fríari atgongd at gera seg javnbjóðis galdandi.
• Minst møgulig binding til politisku skipanina, ið bert skal tryggja karmarnar.

Politiska skipanin fær tá helst brúkt orku sína betur til onnur konstruktiv stig fyri vinnuna.
Margháttlig at sokallaðir liberalir flokkar, brádliga ikki vilja vita av einum veti av liberalismu.
hmmmmm?

Hvørjum stríðist tú fyri?

meirilutin í vinnunevndini vil ikki hava uppboðssølu um makrelin, og vil hava sáttmálar uttan um manningarfeløgini:

• reiðarar skulu ikki kappast, men
• manningar skulu undirbjóða hvørja aðra fyri at fáa makrelkjans við reiðarum sum hava fingið tilfeingið ókeypis

tað er ein spurningur, hvørjum man heldur við: fólki ella kapitalistum

Portalurin sjuskar ov illa

Portalurin skrivar stórtíðindi, at danskir ráðharrar fáa stóra lønarhækking. Tað er enntá nakað tey hava frá donskum miðlum:

Danskir fjølmiðlar skriva nú, at nakrar fáar tímar undan fundinum millum stjórnina, arbeiðsgevararnar og arbeiðstakararnar hevði Fólkatingið samtykt eitt lógaruppskot, sum gevur ráðharrunum 31 prosent meiri løn um árið. Samtyktin ber í sær, at ráðharralønin hækkar úr 924.859 krónum í 1.212.164 krónur.

Viðhvørt kann man velja at hugsa seg eitt lítið sindur um, áðrenn man skrivar, men tað er ikki nógv brúkt á portalinum. (Men útvarpið er ikki nógv frægari.)

Hasi 31 pct eru reguleringin síðani lønartalvan varð gjørd í 1997. DR hevur gjørt eina stuttliga yvirskrift, sum ger at Árni misskilir alla greinina. DR-greinin er her.

Og annars hevur henda stjórnin longt lækkingina av lønini hjá ministarunum, sum Løkke byrjaði við, so hon nú verður galdandi til og við 2015. Tað stendur í somu DR-grein, fleiri detaljur kunnu lesast her. Samstundis verður mannagongdin við dupultari fráfaringarløn fyri ministarar avtikin.

So tað sum er hent er at lønartalvurnar framvegis verða reguleraðar við vanligu lønarhækkingunum, men ministarar hava framhaldandi fyribils niðurskurð uppá 5 pct.

Tað hevði lætt nógv um, um portalurin legði link til sínar keldur við, tí tað er so ofta at lesarin sjálvur noyðist at kanna hvat tað er portal-journalisturin hevur misskilt.

Bloggurin fer ikki í summarfrí

Sagt skal vera frá, at bloggurin fer ikki í summarfrí Nógv tilfar er at skriva um, og nógv hugskot eru enn sum ikki eru vorðin grein.

Avgerðin var tikin áðrenn sendingina Pressan í útvarpinum hjá Kringvarpinum í dag, men tað er tó orsøkin til at henda fráboðan kemur nú. Og hevði ætlanin aðrenn verið at fara í summarfrí, hevði tað helst verið broytt eftir sendingina í dag, serliga hesi úttalilsini um avgerðina, at Dagur og vika fer (fara?) í summarfrí:

Niels Uni Dam, miðlafrøðingur:

hetta setir spurnartekin við rættin hjá Kringvarpinum at verða til.

Birgir Kruse, ritstjóri:

hetta er ein glíðibreyt, sum reisir spurningin, hvat man í grundini vil við einum føroyskum sjónvarpi.

Flóvin bloggar ætlar sær framhaldandi at vera til og ræðist eisini glíðibreytir.

Tak dystin á uppboðssøluni í staðin

Varðin og Thor skjóta eftir hvørjum øðrum við ákærum um ódugnaskap o.a. Seinast hevur Hans Andrias skírt Varðan o.a. fyri nótabarónar, sum hava søpla milliardir burtur.

Tá tað er upptrekk til bardaga á eini barr, plagar duravørðurin biðja menn fara útum at avgera tað. Í hesum føri er eitt frálíkt alternativ til almenna útspilling til at avgera, hvør fær mest burtur úr makrelinum: uppboðssøla. Á vágaportalinum hevði eg hesa viðmerking:

Tað sum frágreiðingin hjá Hans Andrias eigur at læra okkum er ikki, hvørt man skal lurta eftir Thor ella Varðanum, men at kapping skal til, sum loyvir nýggjum aktørum at bjóða av, so vinnan ikki stagnerar.
Hetta vita øll í verðini -- uttan tey sum stíla fyri føroyskari fiskivinnu.

Hvat er endamálið við búskaparfrøðingum?

Hvat er orsøkin til búskaparkreppuna sum nú herjar heimin: Er búskaparfrøðin skeiv ella eru búskaparfrøðingar til fals? Eg haldi, sum eg fyrr havi skrivað, at talan er meira um tað seinna. Men eisini er nógvur politikkur uppií tí sum vit halda er fakligt kjak.

Institute for New Economic Thinking hevði um miðjan apríl eina ráðstevnu í Berlin (hana vendi eg helst aftur til) undir heitinum Paradigm Lost - Rethinking Economics and Politics.

Týska Stifterverband gjørdi samrøðu vð Robert Johnson, formann fyri INET, ið hugleiðir sera skilagott (tað má eg siga, tí nógv av tí havi eg sjálvur verið inni á) um hvat er gingið galið við búskaparfrøðini.



Um evnið interesserar ein, er vert at brúka sjey minuttir uppá at hyggja eftir samrøðuni.

Ein týdningarmikil partur av boðskapinum er, at búskaparfrøðingar skulu gera upp við seg sjálvan:

At the core, economics is about politics and about power, and the question for the economists is whose power are you going to serve as an expert.

Are you going to serve institutions of power or the people more generally?

Her er link til ein blog um samrøðuna á INET, og til video við samrøðuni.

Sosialpolitikkur í makrelsori

Kringvarpið veit at siga:

Verður avreiðingargjaldið tvær krónur kilo, fer einki útlendskt móttøkuskip at taka ímóti makreli, sigur Ludvík við Stein.

Størsta sosialpolitiska átak í nýggjari tíð liggur nú í skeljasori. Heili 78 milliónir krónur koma at vanta í. Hvat sigur Kaj? Ynskir hann stadigvekk sínum facebook-vinum sólríkar dagar?

Meira lobbyisma er loysnin?

Axel Hansen heldur seg vita, hvussu trupulleikin við tilvildarligum lobby-ávirkaðum fiskivinnupolitikki kann loysast: Meira lobbyisma:

Um nøkur fiskivinna vil hava vinning í framtíðini, skal politiski mynduleikin í Føroyum og teirra hándlangarar, lata alla vinnuna geva boð um hvussu skipast skal fyri. Hvør á sínum økið veit best. samanlagt er eingin ivi um, at allir partar vera nøgdir um rætt verður handla.

Á vágaportalinum havi eg hesa viðmerking:

At leggja saman meiningina hjá 100 lobbyistum behøvist ikki vera betri enn at lurta eftir 3 lobbyistum. Og at vinnan er nøgd er als ikki eitt gott succeskriterium at brúka, tá talan er um útlutan av natúrresursum, tvørturímóti.
Tað er gratis at hava eina meining. Fyri at lúka reyp og bullshit burtur skulu heldur krevjast veruligir pengar á borðið , so nógv betri var at koyrt makrelkvotuna á uppboðssølu. So kunnu allir partar bjóða uppá makrelin eftir hvussu teir halda teir megna at fáa burtur úr.

Samfelagsbúskapur er ikki privatbúskapur

-- og almenna fíggjarlógin er ikki eitt vanligt húsarhaldsbudgett.

Robert Shiller skrivar í grein í The New York Times:

one of the most dangerous analogies in political economy: “families have to tighten their belts in tough times, so the government should too.”

Jared Bernstein leggur aftrat á sínum bloggi:

“Dangerous” not just because it’s so very wrong—the opposite is true—but because it sounds so right.

Sum eg havi verið inni á so ofta, skal man vera sera ansin at brúka metaforar í kjaki, tí fólk sum ikki skilja upprunaliga problemstillingin, skilja sjáldan heldur, at metaforurin gevur góða meining.

Búskaparfrøði fyri børn og samgonguna

Tá tey verða ordiliga lýst, skilja tey flestu incitamentir, ið eru central í búskaparfrøðini. Sjálvt børn skilja tað, sum henda teknirøð lýsir so væl:

Trýst á myndina fyri at gera hana størri.
(Myndina hevur Institute for  New Economic Thinking lagt á facebook.)

Foreldrini geva gentuni økonomisk incitamentir at gera skúlating, men her eru incitamentini ikki nóg væl gjøgnumhugsað, og gentan sum sambært teknirøðini hevur potentiali at blíva búskaparfrøðingur (onkur vildi heldur sagt potentiali at blíva kapitalist) er snildari enn foreldrini. Hetta dømi lýsir tí ikki einans incitamentir, men eisini tað sum í finansieringsteori verður rópt arbitrage, ið er ein risikofríur ókeypis vinningur.

Føroyskur almennur stuðul til útlendska vinnu

Dánjal Jákup Meinertsson, formaður í felagnum hjá útisiglarum, skrivar á vágaportalinum:

ein ungur maður við smáðum børnum, sum fær í boði at arbeiða skattafrítt á einum norskum akkershandlara í vesturafrika, um hann flytir til Danmarkar, kann freistingin gerast ov stór. Føroyar hava brúk fyri tí unga mannnum,

Eg kann ikki annað enn undrast á argumentatiónina:

Um Føroyar hava brúk fyri hasum manninum, so er skeivt og øvugt at brúka skattaskipanina at stuðla honum at leggja sína arbeiðskraft uttanlands.
Føroyingar sum arbeiða uttanlands geva also sítt íkast til onkran útlendskan búskap, og ikki tann føroyska.

Tveir klókir menn og ein føroyingur

Joseph Stiglitz í framløgu á kjakfundi, ST skipaði fyri:

This much should be clear: Austerity has not worked and will not work. No large economy has ever recovered from an economic slowdown and economic downturn, let alone one of the magnitude that is facing Europe and America today through a program of austerity and Europe and America are both large economies.

Jens Stoltenberg í samrøðu við Katrin Petersen í sjónvarpinum:

Vi kan inte spare os ud af krisen. Vi må arbejde os ud af krisen.

Flóvin Eidesgaard á facebook í viðmerking til úttalilsi hjá Stoltenberg:

Sparipolitikkurin hjá stjórnum í serliga Bretlandi og Spania svarar til at eitt húski sum hevur staðfest, at skuldin er ov stór, avger at konan skal fara niður í hálva tíð.

Høgravongurin: slagorð og ongin ábyrgd

Ein høgravongur sum vil stjórna eftir slagorðum er ábyrgdarleysur. Hóast grundleggjarin av modernaðari búskaparfrøði, Adam Smith, eisini var faðirin av liberalismuni, so ásannaði hann, at tað almenna hevur ein leiklut í samfelagnum og búskapinum. Sum hann skrivar í The Wealth of Nations:

The third and last duty of the sovereign commonwealth, is that of erecting and maintaining those public institutions and those public works, which though they may be in the highest degree advantageous to a great society, are, however, of such a nature that the profit could never repay the expenses to any individual or small number of individuals; and which it therefore cannot be expected that any individual or small number of individuals, should erect or maintain. (Bók 5, Kap. 1.)

Skattur er ikki revsing, men neyðugu fyri at samfelagið kann fungera, og Adam Smith vil ikki hava flatskatt, men progressivan skatt:

The rich should contribute to the public expense, not only in proportion to their revenue, but something more than in that proportion.
(...) Every tax, however, is, to the person who pays it, a badge, not of slavery, but of liberty. (Bók 5, Kap. 2.)

Alneyðugt við álítandi og óheftum hagtølum

Tað er alneyðugt við óheftum hagtølum og fakligum tilmælum sum politikarar ikki hava ávirkan á. Tí skulu Landsbankin og Hagstovan liggja uttanfyri beinleiðis politiska ávirkan, og tað skal ikki vera nakar ivi um tað heldur. Hetta er altíð galdandi, men serliga tí tað er jú vandi fyri at viðhvørt koma slíkar typur sum Jørgen framat, ið vilja hava embætisfólk sum bara makka rætt.

Í amerikanska statinum Wisconsin er Scott Walker, ein republikanari (teir eru jú fyrimyndirnar hjá Jørgen Niclasen og kompaní) guvernørur, og hann kom til valdið uppá at skapa fleiri arbeiðspláss. 250 000 arbeiðspláss eftir fýra ára valskeiðnum hjá guvernørinum, lovaði hann.

Gestabloggari: Paul Krugman

Eg havi fingið onkrar afturmeldingar um at tær fittu og hampiligu bloggviðmerkingarnar eru hugaligari at lesa enn tá eg royni at rætta lygn og manipulatión hjá onkrum, ella gevi onkrum eitt spark sum ikki dugir síni ting.

Tað er ikki ætlanin at kalla fólk býtt. Tá eg hendingaferð geri tað, so haldi eg altíð eg grundgevi væl fyri tí. Men tað er ofta, at eg tali at, tá fólk lúgva og manipulera, ella tá fólk í týdningarmiklum størvum ikki gera sítt arbeiði til lítar, t.d. journalistar ella embætisfólk, fyri ikki at tala um politikarar. Eg haldi man skal siga tað, tá man sær manipulatión ella fakligan dovinskap.

Paul Krugman er ikki gestabloggari her, men hann skrivaði eina bloggu fyri nøkrum døgum síðani, sum eg eins væl kundi skrivað sjálvur, við bara at rætta nakrar detaljur so tær passa til tað eg skrivi mest um. Eg endurgevi hana her:

Macroeconomic Morality

A brief postscript to today’s column: contrary to what some people may think, I don’t regard anyone who disagrees with me as necessarily a mendacious idiot. Economics is hard, and people will disagree. Sometimes people will give advice with the best of intentions that turns out, in hindsight, to have been disastrous; that’s a tragedy but not a sin.

Kapping, men bara ikki í fiskivinnuni

Tá landið skal byggja ein skúla ella eitt røktarheim, so verður arbeiðið bjóðað út, og tann sum kann gera uppgávuna bíligast fær arbeiðið. Onkuntíð er ein partur av uppgávuni at skjóta upp, hvussu byggjast skal, og tá er ein kombinatión av fleiri kriterium sum avger, hvør fær uppgávuna, og ikki bara prísurin.

Tá landið hevur gjørt undirsjóvartunlar hevur uppgávan verið meira neyvt definerað enn bygningar. Tá telur einans prísurin fyri at gera tunnilin, tó kanska dagbøtur fyri seinkingar verða lagdar aftrat.

Tá landið hevur eina bygdaleið, verður hon útliciterað til tann sum kann gera tað bíligast. Um leiðin gevur yvirskot og ferðaseðlainntøkurnar fella til tann sum vinnur uppgávuna at røkja leiðina, vil besta boð vera negativt, tvs. at tey sum bjóða vilja rinda fyri at fáa leiðina. Men princippið er tað sama, hóast betalingin fer til landið.

Tyngdarmegin og marknaðarmegin

Eg síggi eitt áhugavert innslag í "21 Søndag" á DR1 um fyrireikingar av kontrolleraðari spronging av háhúsum í Rødovre. (Sjálv spreingingin er her.)

Eg siti og hugsi, at tað er gott, teir taka tyngdikraftina við í betraktning, tá teir fyrireika og placera spreingiløðingar. Við TV2 segði sprongimeistarin:

We use the demolition man's best friend, and that is gravity.

Tí annars gera teir sama brølara sum føroyskur fiskivinnupolitikkur, har man letur sum um marknaðarkraftirnar ikki eksistera.

Stertar, skip og skipan

Eg var fríggjakvøldið til kjakfund hjá MFS í Føroyahúsinum undir heitinum: Stertar, skip og skipan. (Tað var eisini lýst á facebook.)

Trýst á myndina fyri at gera hana størri.

Tað var eitt blandað fornoyilsi!

Hvussu nógvar miljónir kostar tað?

Jørgen Niclasen hevur lagt uppskot fyri Løgtingið, ið, sum Fíggjarmálaráðið skrivar,

hava til endamáls at skapa størri greidleika í samband við skatting av inntøkum, ið stava frá sigling og arbeiði á landi uttanlands

Týdningarmestu broytingarnar eru, at grein 25 b frádrátturin hækkar frá 92 000 kr til 150 000 kr, samstundis sum samdøgursfrádrátturin verður tikin av, og at norska "Folketrygden" kann dragast frá í skatti í Føroyum.

Eingin kostnaðarmeting fylgir við kunningini frá FMR, ið einans er hatta tíðindaskriv, sum link er til omanfyri. Eg veit ikki, um kostnaðarmeting er við í tilfarinum til Løgtingið. Men FMR skrivar at enda, at

Ein avleiðing av uppskotinum verður, at onkrir borgarar koma at gjalda nakað meir í skatti enn teir gera í dag, meðan aðrir koma at gjalda nakað minni.

Teir skalta og valta

Dimma hevur 10. mai 2012 samrøðu við Poul Riiskjær Mo­gensen, formann í Trans­parency Internatio­nal Dan­mark, um mátan samgongan býtir makrelin uppá:

Hetta minnir um eina umsitingarliga delegatión av rættindum. At ráðharrar soleiðis fáa delegeraðan ein rætt at umsita pengar kann koma fyri. Men ráð­harrin skal altíð kunna greiða frá, eftir hvørjum ásetingum pengarnir verða brúktir. Tað kemur eisini fyri í Danmark, og ofta er ónøgdin stór í andstøðuni. Tá stendur ráðharrin seg altíð best við at leggja øll kortini á borðið. Men tað er einki at ivast í, at nú føroyski landsstýrismað­urin hevur fingið so nógvar pengar at umsita, krevur tað eitt sera strangt eftirlit

Endamálið við Transparancy International er, sum tey sjálvi siga, at arbeiða fyri at styrkja samfelagið at standa ímóti korruptión.